Ishte vera më e ngrohtë që mbaj mend. Ajri mbante aromë deti dhe portokallesh të pjekura, dhe dielli zgjatej deri vonë, sikur të mos donte të largohej kurrë nga ne. Në atë verë gjithçka nisi me një letër. Jo një mesazh, jo një email, por një letër e vërtetë, e shkruar me dorë, me bojë blu, me shkrimin e tij që më kujtonte valët — pak të parregullta, por të vërteta.
Letra kishte ardhur nga një qytet bregdetar ku ai punonte përkohësisht si fotograf. Më kishte gjetur adresën nga një mik i përbashkët dhe më kishte shkruar thjesht:
“E pashë një det sot që më kujtoi sytë e tu. Nëse ndonjëherë ke kohë, shkruaj më.”
Në fillim nuk dija si të përgjigjesha. Nuk ishim takuar kurrë, vetëm e kisha parë një herë në një ekspozitë fotografike në Tiranë. Ishte një nga ato fytyrat që të mbeten në kujtesë pa e ditur pse. Një djalë me sytë gri dhe me një aparat varur në qafë, që dukej sikur shihte botën përmes lenteve edhe kur nuk fotografonte.
Një javë më vonë, mora guximin dhe iu përgjigja.
“Ishte një verë e qetë këtu,” shkrova. “Por fjala ‘det’ më mjafton të më bëjë të buzëqesh. Më pëlqen si tingëllon emri yt kur e shkruaj në letër.”
Kështu filluan letrat tona të verës. Çdo javë, një dërgim nga ai, një kthim nga unë. Ai më fliste për qytetin ku jetonte, për zhurmën e dallgëve, për aromën e kafes që pinte çdo mëngjes pranë portit. Unë i shkruaja për qytetin tim të vogël, për librat që lexoja nën hijen e lisit, për netët e qeta ku dëgjoja zërin e bretkosave nga liqeni.
Shkruanim për çdo gjë, por gjithmonë me një ndjenjë të fshehtë që nuk kishte nevojë të përmendej: dashuria po lindte.
Një ditë, më erdhi një letër më ndryshe. Kishte vetëm një fjali:
“Po të dërgoj një foto të asaj që shoh kur mendoj për ty.”
Brenda ishte një fotografi bardhezi e një karrige bosh në breg të detit, me një shall të hollë mbi të, që valëvitej nga era. Ishte e thjeshtë, por më preku më shumë se çdo dhuratë që kisha marrë ndonjëherë. Ajo foto më bëri ta ndjej mungesën e dikujt që ende nuk e kisha.
Vera ecte shpejt, dhe çdo letër e re dukej si një pjesë e vogël e një libri që po shkruhej për ne. Në çdo rresht kishte kujtime, në çdo fjali kishte shpresë. Ndonjëherë, e mbaja letrën në duar para se ta hapja, vetëm për të ndier aromën e letrës, sikur ajo të më sillte erën e vendit ku ai ishte.
Një mbrëmje gushti, më erdhi letra që ndryshoi gjithçka.
“Do të vij në fund të muajit. Dua të të takoj. Nëse do të më njohësh nga sytë, nuk do të ketë nevojë për fjalë.”
Zemra më rrahu si kurrë më parë. Ishte frika e bukur që ndien kur ëndrra mund të bëhet reale. Nuk dija çfarë të prisja, por e dija që do të shkoja. Ditën e fundit të gushtit, shkova në vendin që më kishte përshkruar në një nga letrat — një kafe e vogël buzë detit, me një çati të kuqe dhe një orë të madhe që nuk punonte.
U ula në një tavolinë dhe prisja. Çdo njeri që kalonte, e shikoja me shpresë. Pastaj, në mes të zhurmës së njerëzve dhe fëmijëve që luanin në rërë, e pashë. Kishte po atë aparat në qafë, po atë ecje të qetë, po atë shikim që ngrohte ajrin përreth. Kur u afrua, nuk tha asnjë fjalë. Vetëm më dha një zarf të bardhë dhe u ul përballë meje.
Në zarfin brenda ishte një letër e fundit:
“Nëse kjo është vera jonë e fundit, dua që të mbaj mend si një fillim. Sepse çdo dashuri e vërtetë është një fillim që nuk mbaron.”
Nuk munda të flas për disa sekonda. Pastaj qeshëm, si dy njerëz që e dinë se jeta është e çuditshme dhe e bukur njëkohësisht. Ai mori aparatin dhe më tha:
“Do të të bëj një foto që do ta mbash në çdo stinë, edhe kur të mos jetë më verë.”
Buzëqesha, dhe ai më fotografoi ndërsa drita e diellit po zbehej mbi det. Ishte një moment i thjeshtë, por ndjeva se ajo ishte mënyra e tij për të më thënë “të dua” pa e shqiptuar.
Pas asaj dite, letrat u rralluan. Ai duhej të kthehej në punë në një vend tjetër, dhe unë në jetën time të zakonshme. Shkruanim ende, por tani letrat mbanin një ndjesi pritjeje dhe mall. Ai më dërgonte foto të vendeve ku shkonte, ndërsa unë i dërgoja fletë të verdha nga ditari im.
Një dimër më vonë, letrat pushuan. Nuk erdhi asnjë tjetër, dhe asnjë përgjigje. Mendova çdo arsye të mundshme: ndoshta kishte humbur, ndoshta kishte ndodhur diçka, ndoshta ishte lodhur nga distanca. Nuk do ta dija kurrë. Por çdo herë që shkoja te deti, e ndjeja praninë e tij, si një kujtim që nuk vdes.
Vite më vonë, teksa shëtisja në një galeri arti në Tiranë, pashë një ekspozitë të re me titullin “Letrat e verës sonë”. U ndalova përpara një fotografie që më ngriti zemrën. Ishte një karrige bosh pranë detit, me një shall që valëvitej në erë. Dhe poshtë saj, një foto e një vajze që qeshte nën dritën e diellit. Ishte unë.
Në cep të fotografisë, një nënshkrim i vogël: “Për atë që më mësoi se dashuria nuk matet me praninë, por me kujtesën.”
Nuk mund të përmbahesha. Lotët më rridhnin në faqe, por ishin të butë, si kujtimet e verës që kurrë nuk mbaron. Aty kuptova se ai nuk kishte humbur — thjesht kishte gjetur mënyrën e vet për të më mbajtur pranë.
Në fund të sallës, një tabelë tregonte një pjesë të shkrimit të tij:
“Fotografitë janë si letrat që nuk i dërgojmë kurrë, por i ruajmë për ata që duam më shumë.”
U ula në një stul dhe qëndrova gjatë duke parë ato imazhe. Ishte sikur të lexoja çdo letër përsëri, çdo fjali që më kishte bërë të ëndërroja. E dija se dashuria jonë nuk kishte përfunduar — thjesht ishte bërë kujtim, art, frymë.
Kur dola nga galeria, dielli po perëndonte dhe ajri mbante po atë aromë portokallesh si atë verë të parë. E pashë qiellin dhe i pëshpërita:
“Faleminderit për letrat, për dashurinë, për kujtesën.”
Dhe në atë çast ndjeva se, diku larg, ndoshta ai e ndiente të njëjtën gjë.
Dashuria jonë kishte mbetur e paprekur nga koha, e ruajtur në letra dhe fotografi, e gjallë në kujtesën e një vere që kurrë nuk mbaron.