Zemra që nuk dinte çfarë donte

E ndjeva që po fillonte si një mëngjes i zakonshëm, por brenda meje diçka nuk ishte në vend. Më zgjonte ora dhe jo dëshira. Kafeja kishte aromë, por jo shijen e dikurshme. Sapo hapa dritaren, qyteti frymëmerrte me nxitim: autobusë që fërshëllenin, njerëz që kalonin me hapa të shpejtë, një shitës lulesh që ulej një tufë trëndafilash mbi trotuar. E mora frymën thellë dhe i thashë vetes, si gjithmonë, se do ta gjeja arsyen e mirë për të dalë nga shtëpia. Por zemra ime nuk dinte çfarë donte. Sot, veçanërisht sot, ajo rrinte në mes të dhomës si një valixhe e hapur ku çdo send kërkonte vendin e vet dhe asgjë nuk dukej t’i përkiste askund.

Në rrugën drejt punës mendja më fluturoi te Joni. Ishim miq shumë kohë përpara se të guxonim t’i thoshim njëri-tjetrit se ndjenim diçka. Ndoshta as atëherë nuk e thamë me fjalë. E vumë re nga heshtjet që zgjateshin, nga sytë që e gjenin njëri-tjetrin mbi tavolinat e kafeneve, nga mënyra si ia rregullova njëherë shpatullat xhaketës së tij dhe u detyrova të thosha me humor: “Mos e humb formën, do të dukesh keq në fotografitë e kujtimeve.” Ai qeshi dhe tha se unë flisja sikur çdo ditë të ishte e rezervuar për albumin e ardhshëm. Ndoshta asokohe besonim se dashuria ishte diçka që i përngjante një mbledhjeje fotografish, një koleksioni gëzimesh, një rrjedhe të pastër që nuk ndalej kurrë.

Pastaj erdhi era e ndryshimit. U hap një mundësi për të në një qytet tjetër. Unë kisha nisur një projekt të ri dhe nuk doja ta lija përgjysmë. Ai më pyeti: “Eja me mua?” Unë thashë: “Ndoshta.” Ai më tha: “Do të të pres?” Unë u përgjigja: “Nëse është fati ynë, do ta gjejmë njëri-tjetrin.” E di tani se fjala “fat” në atë bisedë ishte një strehë miqësore për frikën time. Nuk ishte guxim, ishte shmangie. Zemra ime nuk dinte çfarë donte dhe u fsheha pas mitit se universi i rregullon të gjitha vetë.

Në zyrë, tavolina ime priste me një radhë dosjesh dhe një vazo të vogël me gjineshtra që dikush mi kishte sjellë dje. Ende nuk e dija kush. Diku mes dosjeve ndodha një kartolinë të vogël pa emër. Aty shkruhej: “Kur të të mungojë drita, kujtoje hënën si fenerin e ndjenjave. Jo dielli, hëna. Se dashuria nuk është gjithmonë ditë, por gjithmonë është dritë.” E preva mendimin në mes dhe vështrova kolegët. Të gjithë dukeshin të zënë me llogaritjet e tyre, me email-et dhe telefonatat. Askush nuk më pa, askush nuk e pranoi autorësinë. Kartolinën e futa në bllok dhe i vura sipër një shënim të çuditshëm: “Ndjenja: lëvizje e heshtur.”

Në mbrëmje, Erisi më ftoi për kafe. Ai ishte kolegu që gjithë departamenti e vlerësonte për qetësinë. Me të mund të flisje pa u ndier i gjykuar. Nuk më kishte afruar vetëm gjineshtrat; ma kishte mbajtur hapur derën kur dilnim vonë, më kishte pyetur si shkonte me mamin kur ajo u sëmur. Kishte një lloj ngrohtësie në sytë e tij që të bindte se jeta nuk duhej bërë gjithmonë me plane të mëdha, se një marrëdhënie mund të ndërtohej si një shtëpi me tulla të vogla të përditshmërisë.

“Do të të pëlqente të shëtisnim te parku i vjetër?” më pyeti ai mes dy gllënjkave ekspreso. “Nuk kam qenë aty prej muajsh,” i thashë. “As unë,” tha dhe qeshi. “Duket sikur jemi banorë të një qyteti ku parku është kujtim.”

Shkuam në mbrëmjen ku drita e rrugicave ngjante me gjysmën e hënës. Pëllumbat ishin fshehur diku dhe vetëm një violinist i ri provonte disa nota për vete. Ulur në një stol të lyer rishtas, ai më tregoi disa gjëra që nuk mi kishte thënë kurrë. E nisi me kujtime nga fëmijëria dhe mbaroi duke folur për një martesë të prishur, një dashuri që kishte ndodhur shumë herët dhe ishte konsumuar më shpejt se sa duhej. Ai nuk kishte hidhërim në zë, vetëm mirënjohje që gjërat kishin qenë ashtu si kishin qenë. “Kam mësuar,” tha, “se kur zemra nuk di çfarë do, ia vlen ta dëgjosh edhe për heshtjen. Se ndoshta në heshtje gjendet zëri i asaj çfarë të mungon.”

Ajo fjali më mbeti si një shkrepje drite në errësirën time. I thashë për Jonin. Nuk është se i rrëfeva gjithçka, por mjaftueshëm sa të më dilnin fjalë që nuk i kisha thënë kurrë. “U frikësova,” pranova. “Zgjodha shpresën se fati do të na ribashkonte. Por ndoshta fati është një derë pa dorezë: të lë të shohësh nga brenda, por duhet të gjesh guximin të shtysh vetë.”

“Po nëse ai shtyrje është thjesht të pranosh që ndjenjat kanë ndryshuar?” më pyeti butë. “Nuk është tradhti ndaj kujtesës. Është respekt.” Nuk më premtoi asgjë, nuk kërkoi asgjë. Vetëm qëndroi pranë meje, si një shenjë që ndonjëherë dashuria mund të jetë prani para se të bëhet premtim.

Ditët që pasuan u bënë si ato valët e lehta të liqenit që i lë një erë e vakët. I shkrova Jonit një email të gjatë. I tregova sa shumë më kishte mësuar për guximin dhe për ëndrrat e hapura. E falënderova që kishte pranuar të ikte pa më detyruar të zgjedh mes tij dhe projektit tim. Dhe i thashë të vërtetën që më rëndonte: zemra ime ende nuk ishte e sigurt. I kërkova një takim, jo për të rifilluar, por për të mbyllur si duhet një kapitull, për të vendosur respekt mbi atë që kishim qenë.

U takuam pas dy javësh. Ai erdhi me tren. E pashë nga platforma si ecte me një valixhe të vogël dhe një kapuç blu. Kishte të njëjtin hap të vendosur dhe buzëqeshjen e ëmbël. Ecnim rrugëve dhe dukeshim si dy njerëz që nuk dinë ku po shkojnë, por e dinë pse po ecin bashkë. Folëm gjatë. Ai më tregoi për apartamentin e tij të ri, për bibliotekën e vogël që po mblidhte, për netët kur muzika i bënte shoqëri dhe për mëngjeset kur i mungoja. “Më mungon si ide,” tha, “po aq sa si njeri.”

Në atë bisedë, ku fjala “dashuri” doli vetëm një herë, e ku fjala “fate” u përmend vetëm si kujtim, kuptova diçka që as unë e as ai nuk e kishim pranuar dot: ne ishim rritur në drejtim të ndryshëm. Jo keq, jo larg, thjesht ndryshe. Ndonjëherë marrëdhënia kërkon që shpresat të vënë rrënjë në të njëjtin tokë. Tonat kishin nisur të kërkonin klimë tjetër. I dhashë një përqafim që nuk ishte lamtumirë armiqësie, por përfundim mirësie. “Nëse ndonjëherë zemra jote e di saktësisht çfarë do,” më tha, “shpresoj të jem mësimi yt i butë, jo pengu.” U ndamë pa premtime. Në platformë, kur treni u nis, pashë se si ai bëri një shenjë me dorë, një shenjë që thoshte: kujto, por ec.

Kthimi në shtëpi kishte një qetësi të re. U ula pranë dritares dhe e mora kartolinën pa emër. E vërtita përmbys dhe vizatova një hënë të vogël. I shkrova poshtë: “Dritë pa kërkesë.” E vendosa mbi bibliotekë, mes librave ku historitë e njerëzve të tjerë bëhen pasqyrë për tonat.

Nga ai çast filloi një periudhë që e quajta “koha e shijes”. Vendosa të provoj të shëtis e vetme, të shkoj në kinema në mëngjes, të gatuaj receta të ndërlikuara dhe të dështoj me qejf. T’u kthehem kujtimeve pa faj. T’i lejoj vetes të njoh më mirë çfarë dua. Nuk e kërkova me ngut një lidhje të re. Thjesht u tregova e ndershme me veten. Disa mbrëmje i kaloja në telefon me motrën, ku i tregonim njëra-tjetrës nga një gëzim të vogël të ditës: një fjali e mirë nga një libër, një fustan që i rrinte bukur, një pyetje nga një nxënëse e saj që i ndryshoi ditën.

Vetëm pas një muaji prita një mesazh nga Erisi. Nuk ishte deklaratë, as ftesë me pathos. Ishte një fotografi. Aty shihej parku i vjetër dhe violinisti i ri që atë natë provonte vetëm. Tani ai kishte një rast publik, një duzinë kalimtarësh të ndalur pranë, një shportë me monedha dhe një vajzë të vogël me rroba të kuqe që duartrokiste e para. “Më duket se dritat kur kthehen, kthehen te të gjithë,” shkruante poshtë.

U takuam sërish. Hëna nuk ishte më gjysmë, por një rreth i plotë, e bardhë dhe e butë, e shkrirë si një premtim. Ai më pyeti si ndihesha. I tregova pa u fshehur. “Nuk kam një përgjigje heroike,” i thashë. “Por zemra ime po mëson të mos e kërkojë më një përgjigje të gatshme. Po mëson ta dëgjojë kohën.” Ai uli sytë, pastaj m’i pa ashtu si dinte ai: me një qetësi që të lejonte të jesh vetvetja. “Po nëse të them që do të pres ritmin tënd?” pyeti. “Nuk po të kërkoj premtime, as “po” të menjëhershme. Dua të të njoh për atë që je tani.”

Më erdhi e papritur ajo liri. Nuk ishte presioni i zgjedhjes, ishte ftesa e një udhëtimi. Shkuam bashkë në një ekspozitë të vogël fotografish. Secili prej nesh zgjodhi nga tre imazhe që i flisnin zemrës. Unë zgjodha një fotografi me dritë të butë në një kuzhinë të vogël, një me një derë blu të hapur dhe një me një rrugë që largohej në mjegull. Ai zgjodhi një varkë të kthyer në breg, një dritare me perde që fluturonte dhe një pemë plot portokaj. Kur i vumë pranë imazhet, pashë një histori që ndërthurej: dritë për brenda, derë e hapur për të dalë, rrugë me mjegull për t’u provuar; anije për t’u kthyer, dritare për të marrë frymë, pemë për të shijuar. Nuk e di nëse ishte rastësi apo shenjë, por u ndjeva e qetë.

Një mbrëmje, ndërsa rrinim te një kafene e ulur mbi gurët e vjetër të qytetit, një vajzë që shiste lule na ofroi një tufë me mimoza. “Për kujtim,” tha. Unë i mora dhe i preva me kujdes në gjysmën e tyre për të bërë dy tufëza të vogla. Një e vendosa në vazo te shtëpia ime, tjetrën ia dhashë Erisit. Ai i vendosi pranë një libri me poezi që e mbante në kornizën e dritares. “Mirë se erdhe në vendin ku gjërat rriten pa zhurmë,” tha. Atë natë nuk kishim nevojë për fjalë të mëdha. Isha e pambrojtur dhe prapë e sigurt. Zemra ime e ndjeu se nuk kërkohej të ishte hero; duhej vetëm të ishte e vërtetë.

Sigurisht, pati ditë dyshimi. Pati mëngjese kur i thosha vetes që ndoshta isha duke ndërtuar një histori nga nevoja për ngrohtësi, jo nga dashuria. Dhe pati pasdite kur Erisi dukej shumë i qartë dhe unë shumë e mjegullt. Në një nga ato ditë, mora trenin dhe shkova në qytetin e Jonit. Nuk e lajmërova. Nuk doja ta ngatërroja. Thjesht ecja rrugëve, pashë bibliotekën e re të lagjes së tij, u ula në një stol dhe nxora bllokun tim. Shkrova: “E vjetra që është e bukur nuk është domosdoshmërisht e duhura. E reja që është e qetë nuk është domosdoshmërisht e gabuar. Zemra nuk është busull që tregon vetëm veri; është hartë që mësohet duke ecur.” E mbylla bllokun dhe ndjeva se brenda meje dikush vendosi një tullë të re, të vogël, por të fortë.

Kur u ktheva, i thashë Erisit ku kisha qenë. Nuk u zemërua. “Tani e di,” tha, “që nuk po ecim me ngut. Por po ecim, dhe kjo mjafton.” Më pas më tregoi një histori të vogël: kur ai ishte fëmijë, i ati e çonte shpesh te një lumë i qetë. I thoshte se njeriu i zgjuar nuk i lidh të gjitha shpresat te rrjedha e shpejtë; ai mëson të dallojë kur pellgu i qetë është vendi ku peshku i madh del në sipërfaqe. “Nuk jam i sigurt çfarë do të thotë kjo gjithmonë,” shtoi duke qeshur, “por mendoj se lumturia nuk është garë.”

Një pasdite me shi vendosëm të gatuanim bashkë. Unë solla recetën më të vështirë që dija. Ai preu qepët pa nxjerrë asnjë lot. Dolli një darkë e thjeshtë dhe e ngrohtë. Në fund të mbrëmjes, në vend të një diskutimi për të ardhmen, vetëm pastruam kuzhinën dhe ndezëm një qiri. Flaka rrotullohej e qetë. “Shiko,” tha ai, “sa e bukur është kjo dritë kur nuk kërkon të bëhet diell.” Atëherë e kuptova që nuk kisha nevojë për një premtim të pafund. Kisha nevojë për prani, respekt, kujdes. Dhe kisha nevojë t’i jepja kohë zemrës sime që të më thoshte qartë çfarë donte, jo sepse i duhej botës, por sepse i duhej asaj vetë.

Kaluan muaj. E lashë veten të dalë nga frika e premtimeve. Një mbrëmje pranvere, te i njëjti park i vjetër, violinisti i dikurshëm po luante një këngë që e njihja. Ishte një melodi që Joni e kishte dëgjuar shpesh. U ndala. Erisi më pa dhe nuk pyeti asgjë. E ndjeu nga sytë e mi se melodia ishte një urë e gjatë. Kur muzika mbaroi, ai m’u afrua pranë, jo me ngulm, por me mirësi. “A je gati të thuash diçka që dëshiron vërtet?” më pyeti.

Mora frymë thellë. Zemra ime nuk ishte më një valixhe e hapur me sende kuturu. Ajo kishte gjetur një mënyrë të heshtur për të vendosur rregull. “Po,” thashë. “Dua të provoj me ty. Dua një marrëdhënie që rritet pa e shtyrë, që i njeh kujtimet, por nuk jeton tek ato. Dua dashuri që pranon mjegullën e ditëve dhe prapë kërkon dritë.” Ai nuk bëri premtime madhështore. Thjesht më kapi dorën. “Edhe unë,” tha. “Të provojmë me respekt, me kujdes, me humor. Të mos i bëjmë zotim fatit, por njëri-tjetrit.”

Kjo nuk është një histori për një fund të shkëlqyer. Është një histori për një fillim të qetë. Sot, kur hap dritaren, qyteti frymëmerr si gjithmonë, por unë ndiej që jam pjesë e ritmit të tij pa e humbur timin. Ndonjëherë e kujtoj Jonin me mirënjohje, si një kapitull të bukur të një libri që nuk e ke pse e gris. Ndonjëherë e lexoj kartolinën pa emër dhe qesh me veten që e kam mbajtur ende në raft. Hëna shfaqet prapë mbi parqe, mbi rrugët e zhurmshme, mbi zemrat që hezitojnë. Tani e di se dashuria nuk është një përgjigje e vetme; është një gjuhë që e mëson duke folur me kujdes, duke dëgjuar, duke gabuar pa faj, duke u kthyer prapë te shpresa.

Nëse më pyesin tani çfarë do zemra ime, do të thosha se ajo kërkon një marrëdhënie ku kujtesa dhe e tashmja bëhen bashkë pa luftë. Një lidhje ku fati nuk pritet si mesazh nga qielli, por ndërtohet me duar të zakonshme, me mëngë të përveshura, me humor kur dështojmë, me përqafime kur kemi frikë. Zemra që nuk dinte çfarë donte po mëson. E mësuar kjo gjuhë, ajo nuk kërkon të harrojë asgjë; do vetëm të ecë përpara, duke mbajtur me vete dritën e hënës, dritën që nuk të verbon, por të udhëheq.